System kaucyjny
Dlaczego go wprowadzono i jakie są wytyczne
System kaucyjny – to się opłaca
W nowoczesnych gospodarkach odpady traktowane są jak surowce, które można ponownie wykorzystać – oszczędzając tym samym pieniądze, zasoby i środowisko. Wiedzą o tym obywatele kilkunastu krajów europejskich, gdzie system kaucyjny już działa, a Polska od 1 października 2025 roku dołącza do tej grupy liderów. Możemy wiele zyskać! W naszym kraju każdego roku na rynek trafia kilkanaście miliardów sztuk opakowań po napojach, z czego powstaje około 700 tysięcy ton odpadów. To ogromna góra butelek plastikowych, puszek i innych opakowań po napojach.
Rozwijany od lat w Polsce system selektywnej zbiórki odpadów komunalnych nie wystarcza do osiągnięcia poziomów odzysku surowców, które wyznaczają unijne dyrektywy. Jak wynika z danych Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, tylko niespełna połowa takich odpadów opakowaniowych trafiała do recyklingu. Sposobem na zwiększenie efektywności systemu zbiórki zużytych opakowań po napojach jest system kaucyjny, o czym świadczą doświadczenia krajów, gdzie rozwiązania depozytowe funkcjonują już od lat.
System kaucyjny – co to jest?
Ideą systemu kaucyjnego jest propagowanie recyklingu opakowań po napojach poprzez motywowanie konsumentów do zwracania butelek i puszek, za które otrzymają pobraną przy zakupie kaucję. Z kolei podmioty wprowadzające napoje na rynek mają kaucjonowane opakowania odbierać. Celem tego rozwiązania ma być zwiększenie wyznaczonego na poziomie Unii Europejskiej poziomu recyklingu:
Zgodnie z ustawą wprowadzającą system kaucyjny, za zagospodarowanie opakowań po napojach odpowiadają podmioty wprowadzające je na rynek, czyli producenci i importerzy, właściciele marek itp. Zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności podmioty te finansują system kaucyjny: ponoszą koszty zbierania i logistyki opakowań objętych systemem, jak również bieżącego rozliczania kaucji.
Liczne obowiązki nałożono również na sklepy, które na poziomie operacyjnym codziennie mają pobierać i zwracać konsumentom pobraną kaucję, prowadzić zbiórkę opakowań, zarządzać ich logistyką oraz współpracować z operatorami kaucyjnymi (na rynku polskim może funkcjonować kilka takich podmiotów).
Jakie opakowania są zbierane?
Zgodnie z ustawą, system kaucyjny obejmuje trzy grupy opakowań po napojach:
Puszki metalowe
o pojemności do 1 litra.
Niezgniecione.
Butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra.
Butelki jednorazowego użytku
z tworzyw sztucznych na napoje
o pojemności do 3 litrów. Niezgniecione, razem z etykietą, plastikowymi zakrętkami i wieczkami.
Ile wynosi kaucja?
Kaucję za plastikowe butelki do 3 litrów ustalono na 0,50 zł – tyle samo wynosi opłata kaucyjna za puszki metalowe. Natomiast za butelki szklane wielokrotnego użytku kaucja została wyznaczona na poziomie 1 zł. Przepisy wyznaczają również miejsca odbioru pustych opakowań – są to placówki handlowe o powierzchni powyżej 200 mkw. Mniejsze sklepy mogą przystąpić do systemu dobrowolnie. Dzięki tym uregulowaniom sieć punktów zbiórki będzie gęsta i dogodna dla klientów. Ale to jeszcze nie wszystkie korzyści dla konsumentów – polski system kaucyjny jest bezparagonowy – to ważna informacja, ponieważ zużyte opakowania można zwracać w każdym punkcie odbioru i nie trzeba przy tym posiadać dowodu zakupu.
System kaucyjny – jakie odniesiemy korzyści?
- zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska przez odpady opakowaniowe,
- zwiększenie poziomu selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych,
- zwiększenie poziomu recyklingu opakowań po napojach,
- wyrobienie w społeczeństwie świadomości ekologicznej i wzmocnienie pozytywnych nawyków dot. segregowania odpadów,
- budowa gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) w Polsce.
Czy wiesz że…?
Wraz z Polską od 1 października 2025 r. będzie to już ponad 210 mln.
88% Polaków popiera wprowadzenie systemu kaucyjnego w naszym kraju – wynika z badań instytutu badawczego ARC Rynek i Opinia.
System kaucyjny w Polsce ma charakter zdecentralizowany – oznacza to, że na rynku może działać kilku operatorów zbierających kaucjonowane odpady opakowaniowe. Każdy podmiot wprowadzający opakowania może utworzyć własnego operatora.
System kaucyjny muszą wyróżniać trzy cechy: dostępność (odpowiednio duża liczba punktów odbioru), wygoda (butelki lub puszki można zwrócić bez paragonu) oraz przejrzystość (proste zasady zwrotu). Wszystko po to, by zachęcić konsumentów do oddawania kaucjonowanych opakowań.
Podstawy prawne systemu kaucyjnego w Polsce
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 8 lipca 2024 r. w sprawie wysokości kaucji dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym – Dziennik Ustaw rok 2024 poz. 1046
Ustawa z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw – Dziennik Ustaw rok 2023 poz. 1852